Blog

Zapalenie błędnika to proces zapalny obejmujący elementy przestrzeni ucha wewnętrznego, a więc strukturę odpowiedzialną zarówno za słuch, jak i zmysł równowagi. Schorzenie to najczęściej ma podłoże wirusowe, choć rzadziej przyczyną bywają bakterie. Zwykle stanowi powikłanie przewlekłego zapalenia ucha środkowego, które przenosi się do błędnika.

Zapaleniu mogą towarzyszyć bardzo silne zawroty głowy, oczopląs i drganie gałek ocznych, nudności, wymioty oraz pogorszenie słuchu. Zazwyczaj objawy ustępują w ciągu kilku dni, jednak w cięższych przypadkach wymagana jest hospitalizacja.

Infekcyjne i nieinfekcyjne przyczyny zapalenia błędnika

Do infekcyjnych przyczyn zapalenia błędnika zaliczają się przede wszystkim wirusy — między innymi odry, świnki, różyczka, cytomegalia czy wirus opryszczki. Rzadsze źródło zakażenia stanowią różne bakterie, najczęściej pojawiając się jako powikłanie przewlekłego stanu zapalnego w uchu środkowym. W jeszcze rzadszych przypadkach winne mogą być grzyby lub pierwotniaki.

Obok infekcji, istnieją również nieinfekcyjne mechanizmy powstawania zapalenie błędnika. Urazy głowy mogą doprowadzić do całkowitego uszkodzenia błędnika, a w niektórych przypadkach aktywacja układu immunologicznego może skutkować autoimmunologicznym zapaleniem błędnika.

Drogę szerzenia zakażenia można sklasyfikować jako tympanogenną — kiedy infekcja przenosi się z ucha środkowego, co stanowi najczęstszą ścieżkę — meningogenną, powodując zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Niepokojące objawy zapalenia błędnika

Wymieniając główne objawy zapalenia błędnika, należy zwrócić uwagę na często nagłe, gwałtowne pojawienie się zawrotów głowy, których odczuwanie bywa oszałamiające i paraliżujące. Chory może odnieść wrażenie, że otoczenie wiruje, nawet gdy ciało pozostaje nieruchome, co prowadzi do dużego dyskomfortu i osłabienia poczucia bezpieczeństwa w ruchu.

Objawami zapalenia błędnika są także niezwykle uciążliwe zaburzenia równowagi. Pacjent odczuwa wówczas trudność w utrzymaniu się na nogach, często ma niepewny chód i może mieć wrażenie, że przewróci się na jedną stronę. Towarzyszą temu zazwyczaj nudności i wymioty, które nasilają się jeszcze bardziej podczas ruchu głową, potęgując uczucie dyskomfortu.

Rozpoznawanie objawów zapalenia błędnika

W trakcie ataku zapalenia błędnika może wystąpić oczopląs, czyli mimowolne i rytmiczne ruchy gałek ocznych, co dodatkowo utrudnia skupienie wzroku i orientację przestrzenną. W wielu przypadkach dochodzi także do zaburzeń słuchu – pacjent może odczuwać osłabienie słuchu lub jego utratę, której towarzyszyć może szum w uszach, co znacząco obniża komfort życia i stan psychiczny.

W niektórych sytuacjach objawy, jakie daje uszkodzenie błędnika, przybierają taką postać, że wymagają pilnej konsultacji medycznej. Gdy pojawiają się zaburzenia widzenia, silne nudności bez względu na pozycję ciała, a także gorączka wysokiego stopnia lub silny ból – sytuacja może budzić podejrzenie poważniejszych powikłań lub ośrodkowego procesu chorobowego i wymaga natychmiastowej interwencji.

Diagnostyka i rola laryngologa

Rozpoznanie zapalenia błędnika opiera się na starannym wywiadzie lekarskim. Badanie na błędnik obejmuje dokładne określenie charakteru zawrotów głowy, obecność niedosłuchu i czas trwania objawów. Laryngolog łączy oglądanie ucha, a więc tzw. otoskopię z badaniem neurologicznym i próbami przewodnictwa słuchowego, pozwalającym ocenić funkcję słuchu i to czy doszło do trwałego uszkodzenia narządu równowagi. W uzasadnionych przypadkach wykonuje się diagnostykę obrazową, taką jak rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa, aby wykluczyć powikłania lub inne przyczyny objawów.

Leczenie zapalenia błędnika

Leczenie zapalenia błędnika zależy przede wszystkim od jego przyczyny i nasilenia objawów. Jeśli stan zapalny ma podłoże bakteryjne, stosuje się antybiotyki, zwykle podawane doustnie lub dożylnie. W przypadkach będących powikłaniem zapalenia ucha środkowego konieczne bywa wykonanie zabiegu chirurgicznego w celu usunięcia ogniska zakażenia lub drenażu ucha. W wirusowym zapaleniu błędnika nie podaje się antybiotyków, stosując inne leczenie. Zapalenie błędnika neutralizuje się poprzez skupienie się na łagodzeniu objawów, a ewentualne stosowaniu leków przeciwwirusowych. Te jednak stosuje się tylko w sytuacjach, gdy zakażenie wywołują określone wirusy, takie jak wirus opryszczki.

W przypadku zapalenia błędnika zależnie od przyczyny ważne jest bowiem zwalczanie dolegliwości, dlatego stosuje się leki o szerokim spektrum działania, w tym przeciwwymiotne, przeciwhistaminowe lub działające bezpośrednio na ośrodek równowagi, które pomagają zmniejszyć zawroty głowy, nudności i wymioty. W ostrym okresie choroby zaleca się odpoczynek, ograniczenie gwałtownych ruchów głową oraz unikanie intensywnego wysiłku.

Po ustąpieniu najbardziej nasilonych objawów pacjent może rozpocząć rehabilitację przedsionkową, czyli specjalne ćwiczenia mające na celu przywrócenie równowagi i prawidłowego funkcjonowania błędnika. W przypadkach nagłego pogorszenia słuchu, wysokiej gorączki, silnego bólu ucha lub wycieku ropnego konieczna jest pilna konsultacja lekarska, a czasem hospitalizacja.

Rehabilitacja przedsionkowa i wsparcie pacjenta

Proces rehabilitacji rozpoczyna się od dokładnej diagnostyki przeprowadzonej przez neurologa lub fizjoterapeutę specjalizującego się w zaburzeniach przedsionkowych. Podczas oceny uwzględniane są funkcje narządu przedsionkowego, postawa ciała, chód oraz zdolność utrzymania równowagi. Na tej podstawie tworzony jest indywidualnie dopasowany program ćwiczeń.

W terapii wykorzystuje się trzy główne grupy ćwiczeń. Pierwsze to ćwiczenia stabilizacji wzroku, które polegają na utrzymywaniu wzroku na nieruchomym obiekcie podczas ruchu głowy, co wspomaga odbudowę odruchu przedsionkowo-ocznego. Drugą grupę stanowią ćwiczenia habituacyjne, polegające na celowym powtarzaniu ruchów lub sytuacji wywołujących zawroty głowy, aż do momentu, gdy mózg nauczy się ignorować te nieprawidłowe sygnały i reakcja ulegnie wygaszeniu. Trzecia kategoria to ćwiczenia równowagi i chodu, realizowane na różnych powierzchniach, w zmiennych warunkach – z zamkniętymi oczami lub w trakcie wykonywania dodatkowych zadań – w celu wzmocnienia integracji wzrokowo-somatosensorycznej i poprawy stabilności.

Znaczenie roli laryngologa

Laryngolog odgrywa kluczową rolę w całym procesie — od szybkiego rozpoznania, które wymaga różnicowania zapalenia błędnika z innymi możliwymi przyczynami zawrotów głowy, po wdrożenie właściwego leczenia farmakologicznego oraz interwencji chirurgicznej, jeśli to konieczne. Ponadto, koordynuje rehabilitację przedsionkową i współpracuje z neurologami, audiologami czy fizjoterapeutami w celu optymalnego powrotu pacjenta do zdrowia i zapobiegania nawrotom.

Zapalenie błędnika to stan o gwałtownym przebiegu, w którym dominują objawy zaburzenia równowagi i słuchu. Często ustępuje samoistnie lub pod wpływem leczenia objawowego, jednak w przypadkach bakteryjnych czy autoimmunologicznych zapaleniach błędnika wymaga zaawansowanej terapii. Interwencja laryngologa, połączona z rehabilitacją przedsionkową, pozwala pacjentom odzyskać równowagę i uniknąć powikłań.