Zawroty głowy

Zawroty głowy są subiektywnymi odczuciami pacjenta, które w spoczynku imitują ruch wirowania, zapadania się, niestabilności, chwiania, kołysania. Często występują bez konkretnej przyczyny lub też mogą być wywołane zmianą pozycji ciała. Nierzadko towarzyszą im inne objawy takie jak zaburzenia widzenia, szumy uszne, uczucie pełności w uchu, niedosłuch, bóle głowy czy też objawy wegetatywne  tj. wymioty, nudności, biegunkę etc.

Problem zawrotów głowy czy zaburzeń równowagi jest bardzo trudny do zdiagnozowania. Opiera się głównie na dobrze zebranym wywiadzie oraz przeprowadzonym badaniu klinicznym z oceną oczopląsu samoistnego w specjalnie przeznaczonych do tego wideogoglach oraz wykonaniu odpowiednich prób klinicznych z oceną patologicznego oczopląsu. Badanie takie może być przeprowadzone przez lekarza z doświadczeniem w zakresie otoneurologii czyli dziedziny zajmującą się zawrotami głowy, zaburzeniami równowagi.  Takie badanie kliniczne z oceną przez otoneurologa nazywamy wideonystagmoskopią. Jeżeli pacjent oprócz problemów z równowagą zgłasza pogorszenie słuchu lub szumy uszne to koniecznym jest przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki audiologicznej.

Problem zawrotów głowy może być również związany z dość prostymi do zdiagnozowania przypadkami a mianowicie może pojawić się przy zalegających, twardych czopach woskowinowych oraz w ostrych i przewlekłych stanach zapalnych uszu. Standardowym postępowaniem jest badanie wziernikowo uszu z oceną kliniczną.

Zaburzenia równowagi mogą być również spowodowane chorobami internistycznymi tj. zaburzeniami glikemii we krwi, nadczynnością, niedoczynnością tarczycy, niedokrwistością, zaburzeniami krzepnięcia krwi lub też ostrymi infekcjami wirusowymi bądź bakteryjnymi.

W późniejszym wieku zawroty głowy i zaburzenia równowagi są często spowodowane chorobami układu krążenia, wtórnie do zmian zwyrodnieniowych odcinka szyjnego kręgosłupa, zmianami osteoporotycznymi kości, pogorszeniem wzroku, słuchu i osłabieniem odpowiedzi z obwodowego receptora układu równowagi tj. błędnika. Zjawisko to jest nazywane presbyvertigo.

Standardowo zalecane jest przeprowadzenie następujących badań: USG Doppler naczyń domózgowych, MRI głowy z kontrastem, RTG/ MRI odcinka szyjnego kręgosłupa. Wykluczenie patologii w powyższych badaniach jest wskazaniem do wykonania badania VNG tj. badania wideonystagmograficzne.

Wideonystagmografia ( VNG ) jest to badanie przeznaczone do rozszerzonej diagnostyki układu równowagi, w tym błędnika. Często potocznie nazywane badaniem błędnika. W przeszłości wykonywano badanie ENG ( elektronystagmografia ), którego zastosowanie w obecnych czasach uległo zmniejszeniu. ENG zaleca się u osób z utrudnioną współpracą np. dzieci. Natomiast VNG jest to badanie w wideogoglach, gdzie wbudowana kamera śledzi położenie źrenicy pacjenta.  Ważnym jest, aby osoba badana nie miała makijażu oczu z powodu zaburzonej kalibracji urządzenia. Definicja badania VNG jest dość trudna, ponieważ w ramach tego badania w zależności od posiadanego sprzętu można wykonać dużo różnych badań z zakresu układu równowagi. Podstawowym badaniem z zakresu VNG, które zleca specjalista neurolog czy otorynolaryngolog jest próba kaloryczna z oceną ewentualnych asymetrii układu równowagi. W skład VNG mogą również wchodzić:

- oczopląs samoistny

- Head shake test

- próby okulomotoryczne

- próba obrotowa na fotelu obrotowym

- manewry diagnostyczne w kierunku położeniowych zawrotów głowy

- próba kaloryczna

Pacjenci najbardziej obawiają się próby kalorycznej, gdyż jest to badanie wywołujące zawroty głowy. Pacjenci bardzo wrażliwi, najczęściej z migreną przedsionkową mogą czuć się źle bezpośrednio po tym badaniu. Do stymulacji w próbie kalorycznej stosuje się powietrze lub wodę. Najczęściej jest to stymulacja za pomocą kalorymetru powietrznego, która praktycznie nie ma żadnych przeciwskazań jest bezpieczniejsza i bardziej komfortowa dla pacjenta. W pewnych wątpliwych przypadkach nadal wykonuje się stymulację za pomocą kalorymetru wodnego.

Podstawą skutecznej diagnostyki i leczenia zawrotów głowy oraz zaburzeń równowagi jest doświadczenie lekarza i zastosowanie specjalistycznego sprzętu. W trakcie wizyty przeprowadzany jest szczegółowy wywiad a następnie wykołowywane są próby kliniczne i badania z wykorzystaniem zaawansowanej aparatury takiej jak żyroskop czy VNG. W zależności od rozpoznania pacjent kwalifikowany jest do leczenia na żyroskopie lub innego zindywidualizowanego postępowania.

Większość pacjentów z położeniowymi zawrotami głowy staramy się leczyć na żyroskopie. Żyroskop jest urządzeniem, które pozwala ułożyć pacjenta w odpowiednich płaszczyznach odpowiadającym stymulacji z kanałów półkolistych błędnika. Ma większą czułość niż standardowe manewry diagnostyczno-repozycyjne na leżance. Badanie dodatkowo wykonujemy w wideogoglach, co sprawia, że jesteśmy w stanie lepiej ocenić oczopląs charakterystyczny dla BPPV, czyli położeniowych zawrotów głowy i tym samym leczyć pacjenta. Manewry repozycyjne wykorzystują przy tym naturalnie występującą siłę grawitacji. Pacjent na żyroskopie ma ustabilizowaną szyję, więc jest całkowicie bezpieczny. Ruch w trakcie manewru wykonywany jest całym ciałem bez skręcania szyi. W trakcie manewrów dodaje się mikrowstrząsanie,o co powoduje, że drobne kryształki ( otolity ) przepływają sprawniej w miejsca, gdzie pierwotnie powinny się znaleźć. Często zdarza się tak, że po jednym zabiegu pacjenci czują się już bardzo dobrze, aczkolwiek nie jest to reguła i każdy przypadek jest inny i wymaga zindywidualizowanego podejścia.

Poza żyroskopem proponujemy pacjentom leczenie z zakresu rehabilitacji przedsionkowej za pomocą wirtualnej rzeczywistości ( rehabilitacja w goglach VR ) oraz ćwiczenia na posturografii statycznej czy ćwiczenia okulomotoryczne. Rehabilitacja przedsionkowa przewlekłych zaburzeń ( bądź trudnych do skompensowania uszkodzeń ) jest niejednokrotnie długofalowa i wymaga dużego zaangażowania ze strony pacjenta w systematyczne wizyty. Czas trwania rehabilitacji jest zależny osobniczo.

Choroba Meniere'a dotyczy ucha wewnętrznego. Inaczej zwana jest wodniakiem błędnika lub wodniakiem endolimfatycznym. Przyczyną choroby Meniere'a jest nadmierne gromadzenie się płynu w błędniku błoniastym. Powoduje to poszerzenie układu endolimfatycznego w obrębie ucha wewnętrznego. Błędnik błoniasty ulega ścieńczeniu i rozerwaniu. Doprowadza to do wylewania się endolimfy i uszkadzania nerwu przedsionkowego i ślimakowego. Następnie uszkodzone obszary ulegają wygojeniu i cały cykl się powtarza.

Choroba Meniere'a objawia się postępującym niedosłuchem odbiorczym, szumem usznym, ciężkimi atakami wirowych zawrotów głowy. Chorzy mogą skarżyć się na uczucie pełności w uchu, nadwrażliwość na dźwięki oraz zmienne odczuwanie dźwięków w uchu chorym. Podczas napadu zawrotów głowy często występują objawy wegetatywne, takie jak nudności, wymioty, nadmierne pocenie się. Pacjenci zgłaszają upośledzenie słuchu, które pogłębia się bezpośrednio po napadzie. Dodatkowymi objawami, które czasami występują podczas napadu są ból głowy i oczopląs. Czas trwania napadu może być różny u poszczególnych pacjentów (od pół godziny do kilku godzin). Objawy pojawiają się zazwyczaj w tej samej kolejności: szum uszny z uczuciem pełności w uchu, zawroty głowy, upośledzenie słuchu.

Nie ma testu diagnostycznego, który w 100% potwierdziłby rozpoznanie choroby Meniere'a. Pomocne w diagnostyce różnicowej są badania słuchu (audiometria tonalna, audiometria impedancyjna, audiometria słowna, audiometria odpowiedzi wywołanych z pnia mózgu), badania układu równowagi (badanie otoneurologiczne, wideonystagmografia), badania obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny). Czasami konieczne bywają również konsultacje innych specjalistów (neurolog, okulista).

W chorobie Meniere'a stosuje się zarówno leczenie farmakologiczne, jak i operacyjne. W farmakoterapii stosuje się leki przeciw zawrotom głowy (tietylperazyna, prometazyna), leki moczopędne (acetazolamid, hydrochlorotiazyd, furosemid), leki poprawiające krążenie krwi w uchu wewnętrznym (betahistyna). Stosowanie leków moczopędnych powoduje ustąpienie zawrotów głowy u około 60% chorych.

Niektóre z leków mogą być podawane bezpośrednio do ucha (do jamy bębenkowej). Taką drogą są aplikowane glikokortykosteroidy czy antybiotyki ototoksyczne (gentamycyna). Glikokortykosteroidy stosuje się we wczesnych stadiach choroby, gdy słuch jest dobry, a za przyczynę choroby uważa się tło autoimmunologiczne. Działania niepożądane są znikome, wyraźną poprawę odczuwa jednak tylko połowa pacjentów.

Leczenie gentamycyną przeznaczone jest dla chorych ze znacznym niedosłuchem, w celu zredukowania napadów zawrotów głowy. Możliwe działania niepożądane to zaburzenia równowagi utrzymujące się nawet kilka tygodni po leczeniu.

W redukcji zawrotów głowy jest stosuje się również leczenie operacyjne. Postępowanie chirurgiczne rozważane jest, gdy leczenie farmakologiczne nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Dzieje się tak u około 10% chorych. Jednym z zabiegów wykorzystywanych w chorobie Meniere'a jest przecięcie nerwu przedsionkowego, który jest odpowiedzialny za przekazywanie informacji o zawrotach głowy do mózgu. Inne rodzaje operacji to: zabiegi na worku endolimfatycznym np. drenaż worka środchłonki lub klipsowanie przewodu sródchłonki.

Choroba Meniere'a jest chorobą nieuleczalną. Leczenie operacyjne nie zatrzymuje jej postępu. Typowo menierowskie napady zawrotów głowy znikają, natomiast szum w uchu oraz pogarszający się słuch mogą być nadal odczuwane. U około 50% pacjentów operowanych istnieje ryzyko pogorszenia słyszenia w uchu operowanym jako powikłanie pooperacyjne. Pojawiają się również często inne zawroty, wynikające z uszkodzenia nerwu, które zdrowy, plastyczny ośrodkowy układ nerwowy powinien stopniowo wyrównać. Zdarzają się natomiast przypadki kiedy pacjenci po operacji mają zawroty lub zaburzenia równowagi, które nie podlegają rehabilitacji.

Choroba dotyczy zwykle jednego ucha, ale po wielu latach u 45% chorych niedosłuch odbiorczy można również stwierdzić w drugim uchu.

W leczeniu choroby Meniere'a duże znaczenie ma postępowanie niefarmakologiczne. Polega ono na stosowaniu odpowiedniej diety, redukcji stresu oraz unikania używek (alkohol, tytoń, kawa). Zalecana jest dieta bogatobiałkowa z ograniczeniem podaży płynów i soli (maksymalna dzienna dawka soli 1500 – 1800 mg). Odpowiednia dieta i redukcja stresu przynosi poprawę nawet 30% pacjentów.

Łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy, inaczej zwane BPPV, pojawiają się, kiedy luźne kamyczki znajdujące się w uchu (kamyczki błędnikowe), zwane także otolitami, przemieszczają się. Mogą wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej pomiędzy 50 a 70 rokiem życia. W większości przypadków u starszych pacjentów nie stwierdza się żadnej oczywistej przyczyny, ale u osób młodszych mogą one być związane z urazem głowy. Pacjenci mają wrażenie ruchu wirowego, który nasila się przy zmianie pozycji głowy (np. podczas wstawania, kręcenia głową), mogą towarzyszyć im nudności, wymioty, nadmierne pocenie się i oczopląs. Mają one charakter napadowy. Leczenie łagodnych położeniowych zawrotów głowy polega na zastosowania określonych manewrów. Lekarz wykonuje określone ruchy głową pacjenta, aby spowodować przemieszczenie się kamyczków błędnikowych w odpowiednie położenie. Manewry repozycyjne leczące położeniowe zawroty głowy ( BPPV ) mogą być wykonywane zarówno metodą klasyczną na kozetce jak i na specjalnych do tego fotelach repozycyjnych. Skuteczność wykonywanych manewrów jest większa na fotelach repozycyjnych.

Od 30 do 50% chorych na migreny doświadcza okresowo zawrotów głowy. Migrenę przedsionkową (ang. vestibular migraine). Choroba ta nazywana była też dawniej migrenowymi zawrotami głowy albo związanymi z migreną zaburzeniami równowagi. Kryteria rozpoznawania migreny przedsionkowej zawarte są w aneksie do Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy, co pośrednio tłumaczy, dlaczego zaledwie 20% chorych ma postawione rozpoznanie:

A. Co najmniej 5 epizodów spełniających kryteria C i D.

B. Występowanie obecnie lub w przeszłości migreny z aurą lub bez aury.
C. Objawy przedsionkowe o nasileniu średnim lub dużym, trwające od 5 minut do 72 godzin.
D. Co najmniej połowa epizodów związana jest z wystąpieniem 1 lub więcej z 3 poniższych cech:
 1. ból głowy mający co najmniej 2 z poniższych cech:
 a. jednostronny;
 b. pulsujący;
 c. o nasileniu średnim do dużego;
 d. nasilany przez wykonywanie czynności życia codziennego;
 2. nadwrażliwość na światło i dźwięki;
 3. aura wzrokowa.
E. Objawy nie pasują lepiej do innego rozpoznania wg Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy.

Wspomniane w punkcie C objawy przedsionkowe mogą przybierać formę:

- wrażenia ruchu lub wirowania pacjenta lub otoczenia, pojawiające się samoistnie lub w następstwie ruchu lub bodźców wzrokowych;

- poczucia zaburzonej orientacji przestrzennej w następstwie ruchów głową.

Migrena przedsionkowa dotyczy około 1% populacji. Podobnie jak w przypadku klasycznej migreny kobiety chorują na nią kilkukrotnie częściej od mężczyzn. Przypadłość ta stosunkowo często występuje w podeszłym wieku - co ciekawe u niektórych kobiet cierpiących na klasyczną migrenę po menopauzie napady bólu głowy zastępowane są przez ataki zawrotów głowy.

Zawroty głowy mogą poprzedzać atak bólu głowy, być obecne w jego trakcie oraz po ustąpieniu. Zresztą nie każdemu atakowi bólu towarzyszą zaburzenia równowagi, a z drugiej strony mogą występować napady zawrotów głowy z bardzo słabo zaznaczonym bólem. Czynnikiem wyzwalającym zaburzenia równowagi może być zmiana pozycji, ale mogą też pojawiać się samoistnie. Z kolei ból głowy może mieć te same czynniki wywołujące jak zwykła migrena (np. menstruacja, brak snu). Również próba kaloryczna i stymulacja układu przedsionkowego może wyzwolić atak migreny.

Przyczyna powstawania migreny przedsionkowej nie została do końca wyjaśniona. Niewątpliwie struktury mózgu odpowiedzialne za utrzymanie równowagi oraz odczuwanie bólu są ze sobą ściśle połączone w obrębie pnia mózgu. Brane jest pod uwagę również podłoże genetycznie pod postacią zaburzeń działania kanałów jonowych błon komórkowych. Dodatkowym argumentem za etiologią dziedziczną są opisywane przypadki występowania rodzinnego vestibular migraine.

W migrenie z aurą z pnia mózgu mogą pojawić się zaburzenia równowagi. Jednak muszą one występować wraz z co najmniej jednym dodatkowym objawem wymienionym w kryteriach. Ponadto aura z pnia mózgu utrzymuje się jedynie do 60 minut, pojawia się tylko bezpośrednio przed bólem, a nie w jego trakcie i po nim jak ma to miejsce w migrenie przedsionkowej. Migrenie z pnia mózgu mogą towarzyszyć inne objawy neurologiczne, mogące przypominać udar niedokrwienny.

Sporych trudności nastręcza odróżnienie migreny przedsionkowej od innych chorób z zawrotami głowy, zwłaszcza że w niektórych przypadkach bóle są bardzo słabo zaznaczone. Niemniej w wymienionych niżej chorobach zwykle nie występuje nadwrażliwość na światło czy aura wzrokowa:

Chorobie Méniere'a towarzyszy niedosłuch w zakresie niskich częstotliwości (choć niekiedy współistnieje z innymi chorobami). 

Uwarunkowana genetycznie ataksja epizodyczna typu 2. ma bardzo podobne objawy do postaci migreny przedsionkowej bez bólu głowy, przy czym zwykle pojawia się już w dzieciństwie.

Łagodne napadowe zawroty głowy są najczęstszą przyczyną napadowych zaburzeń równowagi. W chorobie tej zawroty głowy są krótkotrwałe zależne od pozycji głowy, i występują w okresie kilku tygodni czy miesięcy. Tymczasem w VM zaburzenia przedsionkowe trwają stale przez kilka godzin. Tutaj również współwystępowanie BPPV z migreną przedsionkową jest dość częste. 

Zaburzenia krążenia kręgowo-podstawnego mogą dawać podobnego typu zawroty głowy oraz inne objawy neurologiczne.

Psychogenne zawroty głowy mogą być trudne do odróżnienia zwłaszcza, że niemal połowa chorych z migreną ma równocześnie depresję i/lub zaburzenia lękowe.

Leczenie vestibular migrane jest zbliżone do stosowanego w innych typach migreny. Niestety, z uwagi na brak dedykowanych migreny przedsionkowej badań, obecnie postępowanie opiera się na rekomendacjach ekspertów. Do przerywania ataku zaleca się używać zolmitryptanu, choć pozostałe tryptany są prawdopodobnie równie skuteczne. W profilaktyce stosowane są betablokery i flunaryzyna, a przy częstych atakach topiramat lub amitryptylina. W przypadkach, w których dominują zawroty głowy zalecana jest lamotrygina.

Zapalenie nerwu przedsionkowego, łac. neuronitis vestibularis- nazwa historyczna, ponieważ nie jest to choroba wywołana tylko stanem zapalnym, ale też innymi czynnikami.

Najczęstsze czynniki wywołujące uszkodzenie obwodowe nerwu przedsionkowego:

- etiologia wirusowa np. wirus opryszczki etc.

- choroba autoimmunologiczna;

- etiologia naczyniowa;

 Uszkodzenie nerwu przedsionkowego może przebiegać od receptora obwodowego tj. błędnika, poprzez nerw przedsionkowy sięgając do jąder przedsionkowych mózgu. Klasycznie przebiega jako zawroty głowy o charakterze wirowania utrzymujące się ciągle przez kilka dni nawet do kilku miesięcy z towarzyszącymi objawami wegetatywnymi takimi jak nudności, wymioty, biegunka. W zależności od lokalizacji i stopnia uszkodzenia oraz plastyczności mózgu pacjenta choroba ma tendencję wygaszania. 

Symptomy:

- zawroty głowy o charakterze wirowania;

- nudności i wymioty;

- zaburzenia równowagi z uczuciem zbaczania głównie na jedną stronę;

- oczopląs poziomy, czasem poziomo- obrotowy;

- rzadko stwierdzane są zaburzenia słuchu;

Ze względu na niejasną etiologię leczenie przyczynowe nie istnieje. W celu złagodzenia objawów stosuje się:

- leki przeciwhistaminowe;

- leki przeciwwymiotne w przypadku uporczywych wymiotów;

- nawodnienie dożylne, wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych;

- sterydy dożylne lub doustne ( prednizon, metyloprednizolon )

- leki uspokajające;

- wczesne włączenie rehabilitacji przedsionkowej;

Zawroty głowy pochodzenia ośrodkowego mogą objawiać się jako zawroty głowy wirujące lub uczucie niestabilności w trakcie poruszania się. W zależności od przyczyny zaburzeń oraz lokalizacji uszkodzenia w ośrodkowym układzie nerwowym mogą występować inne objawy neurologiczne.

Najczęstsze patologie uszkodzenia ośrodkowego:

- stwardnienie rozsiane ( SM );

- zmiany naczyniowe tj. udary niedokrwienne mózgu, móżdżku;

- zmiany zapalne mózgu, opon mózgowo- rdzeniowych;

- choroby zakaźne m.in. neuroborelioza;

- guzy ośrodkowego układu nerwowego;

- zaburzenia krążenia o charakterze migren;

- zespół i / lub choroba Parkinsona;

- zaburzenia poznawcze m.in. choroby demencyjne, choroba Alzheimera;

- idiopatyczne nadciśnienie śródczaszkowe;

- uszkodzenia struktur w obrębie móżdżku;

W każdym wątpliwym przypadku należy wykonać badania obrazowe głowy. Najczęściej zleca się rezonans głowy z kontrastem. Wskazana jest również konsultacja ze specjalistą neurologiem.

Leczenie przyczynowe lub objawowe wdrażane jest w zależności od przyczyny choroby. 

Zaburzenia o charakterze ośrodkowym również można rehabilitować. Jest to długi proces, często trwający wiele miesięcy.

Utrzymujące się posturalno- percepcyjne zawroty głowy (znane również jako PPPD i 3PD) to stan, który powoduje zawroty głowy o charakterze ciągłym i niestabilność wywołaną długotrwała pozycją stojącą, zwiększonym napięciem mięśni posturalnych oraz uczuciem lęku. U niektórych osób PPPD może powodować chroniczne zawroty głowy po ostrym ataku zawrotów głowy, czyli uszkodzeniu obwodowym lub też nieleczonych położeniowych zawrotach głowy.

Badanie przeprowadzone w Wielkiej Brytanii wykazało, że 15-20% pacjentów z zawrotami głowy (4% populacji ogólnej) doświadczało objawów odpowiadających 3PD. 

Przetrwałe posturalne percepcyjne zawroty głowy były wcześniej znane jako przewlekłe subiektywne zawroty głowy (CSD) i rozpoznawano je, gdy nie można było obiektywnie potwierdzić innej przyczyny zaistniałych zaburzeń.

Obecnie jest postrzegany jako jedna z najczęstszych chorób układu przedsionkowego dotykająca osoby w wieku 30-50 lat.

W większości przypadków PPPD rozpoczyna się po ostrym incydencie, który powoduje zawroty głowy i zaburzenia równowagi itp. Powszechnie zauważa się, że zawroty głowy trwają objawy, które pojawiają się po ustąpieniu pierwotnego problemu z zawrotami głowy. Niektóre z tych powstałych wydarzeń obejmują:

- BPPV

- Zapalenie nerwu przedsionkowego

- Choroba Meniere'a

- Inne obwodowe zaburzenia' 

- Ośrodkowe zaburzenia przedsionkowe

- Udar niedokrwienny;

- Migrena przedsionkowa;

- Ataki paniki z zawrotami głowy;

- Wstrząs mózgu / uraz kręgosłupa szyjnego;

- Choroba autonomicznego układu nerwowego (np. niedociśnienie ortostatyczne/posturalne);

Przyczyny leżące u podstaw PPPD są nadal badane. Jednak w tej chwili wydaje się, że po uszkodzeniu obwodowym centralne ośrodki mózgu kontroli postawy w układzie przedsionkowym nie są w stanie prawidłowo przystosować się do nowej sytuacji.

Kryteria pozwalające rozpoznać przewlekłe posturalne percepcyjne zawroty głowy ( PPPD ):

1. Występowanie jednego lub więcej objawów zawrotów głowy, niestabilności lub zawrotów głowy bez wirowania, występujących przez okres co najmniej trzech miesięcy: objawy utrzymują się przez dłuższy czas, ale mogą zmieniać się w ciągu dnia. Objawy nie muszą występować nieprzerwanie przez cały dzień.

2. Objawy nie są wyzwalane przez powatarające się czynniki, ale nasilają się poprzez 3 następujące czynniki: 

- długotrwała pozycja stojąca; 

- aktywny lub bierny ruch niezależnie od kierunku lub pozycji,

- patrzenie na poruszające się obiekty lub złożona stymulacja wzrokowa.

3. Zaburzenie może być poprzedzone występowanie w przeszłości ostrego epizodu przedsionkowego, zawrotami głowy o charakterze ośrodkowym, napadowymi zawrotami głowy, zaburzeniami psychicznymi;

4. Objawy opisywane przez pacjentka wywołują znaczny dyskomfort oraz zaburzeniami funkcjonowania.

5. Objawy nie ulegają poprawie po przebyciu kolejnej choroby.

Nie ma konkretnego testu ani badania, które mogłoby zdiagnozować PPPD. Nie pojawia się w tomografii komputerowej mózgu, badaniach krwi.

3PD jest raczej określane na podstawie dokładnego rozważenia historii medycznej pacjenta, aktualnych objawów, przebiegu choroby w czasie, na drodze eliminacji innych chorób (zarówno przedsionkowych, jak i chorób ośrodkowego układu nerwowego).

Wszystkie kryteria diagnostyczne wymienione powyżej muszą być spełnione, aby móc rozpoznać PPPD. 

Ataki paniki lub uogólnione zaburzenia lękowe odpowiadają za 15% czynników wywołujących to zaburzenie. Co ciekawe, ataki paniki i uogólniony lęk to dwa stany, które są najczęściej związane z PPPD.

Ponieważ 3PD jest złożonym zjawiskiem, na które wpływa wiele różnych czynników, leczenie musi być dostosowane do indywidualnych potrzeb i zwykle wymaga kilku różnych interwencji, aby dokonać znaczących, długotrwałych zmian.

Podstawą leczenia jest rehabilitacja przedsionkowa. Niejednokrotnie pacjent wymaga psychoterpaii lub też włączenia leczenia farmakologicznego lekami przeciwdepresyjnymi.

W leczeniu PPPD przedsionkowa terapia rehabilitacyjna (VRT) ma na celu przyzwyczajenia pacjentów do stymulację ruchowej, która wywołuje objawy. Leczenie PPPD musi być zindywidualizowane i nie ma uniwersalnego podejścia.

Rehabilitacja przedsionkowa powoduje:

- zmniejszenie nasilenia objawów o 60%-80%;

- zwiększenie mobilności i poprawy codziennego funkcjonowania;

- może być skuteczna w zmniejszaniu lęku u pacjentów z PPPD;

Rehabilitacja przedsionkowa pacjentów z PPPD wymaga dużej cierpliwości i trwa wiele miesięcy.

Farmakoterapia

Leki hamujące czynność przedsionka ( Betahistyna) nie są skuteczne jako podstawowe leczenie PPPD. Do leczenia wykorzystuje się leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI oraz NRI jako leczenie wspomagające.

Terapia poznawczo-behawioralna

Wykazano, że terapia poznawczo-behawioralna (CBT) ma dodatkowy pozytywny efekt, gdy jest stosowana w ramach podejścia multidyscyplinarnego. Takie postępowanie obejmuje: rehabilitację układu przedsionkowego i leczenie farmakologiczne oraz psychoterapię.