Uczucie zatkanych uszu to dolegliwość niezwykle powszechna, niemniej jednak często bagatelizowana, a tymczasem potrafiąca znacznie obniżyć komfort życia. Zespół zatkanych uszu tworzy uczucie pełności, dyskomfort słuchowy, czasem ból, szumy uszne lub problemy z równowagą, co sprawia, że nawet codzienne czynności stają się uciążliwe.

Chcąc radzić sobie z tą przypadłością warto dokładnie poznać zarówno mechanizmy tej dolegliwości, jak i skuteczne metody radzenia sobie z nią. Infekcje ucha to dolegliwości, które wymagają odpowiedniego zdiagnozowania i wdrożenia właściwego leczenia.

Powstawania uczucia zatkania uszu

W większości przypadków problem tkwi w zaburzeniu funkcjonowania trąbki Eustachiusza, przeważnie określanej jako ETD. Trąbka ta łączy ucho środkowe z częścią gardła, a jej podstawowym zadaniem jest wyrównywanie ciśnienia oraz usuwanie wydzieliny. Kiedy jej ujście zostaje zablokowane najczęściej wskutek zakażeń, alergii, obrzęku błon śluzowych lub zmian barometrycznych, w uchu środkowym gromadzi się płyn i tworzy się podciśnienie ograniczające prawidłowe funkcjonowanie układu słuchowego. Błona bębenkowa zaczyna wciągać się do środka, co objawia się odczuciem ciasnoty, stłumionym słyszeniem, a niekiedy bólem.

Czasem przyczyną są inne czynniki, jak nadmiar woskowiny. Chociaż woskowina to naturalna obrona ucha, ale nadmiar może prowadzić do jej nagromadzenia i uczucia pełności lub pogorszenia słuchu. Innym powodem występowania zatkania uszu są infekcje zewnętrznego przewodu słuchowego, zmiany ciśnienia atmosferycznego, a także, choć dochodzi do tego sporadycznie - obecność ciał obcych w uchu. Niekiedy natomiast dochodzi do nadmiernego otwarcia trąbki słuchowej, co skutkuje autofonią, czyli nieprzyjemną percepcją własnego głosu lub oddechu.

Co jeszcze jest przyczyną zatkanego ucha?

Najczęściej spotykaną przyczyną uczucia zatkanych uszu są infekcje górnych dróg oddechowych, takie jak przeziębienie, grypa czy zapalenie zatok, które powodują obrzęk błon śluzowych i utrudniają prawidłową wentylację ucha. Równie często mamy do czynienia z reakcjami alergicznymi, gdzie przewlekły obrzęk śluzówek nosa i gardła zaburza otwieranie trąbki słuchowej. U osób szczególnie wrażliwych mogą się pojawić poważniejsze stany – przewlekłe zapalenie zatok czy polipy, które wymagają oceny laryngologicznej.

Do innych czynników sprzyjających należą zmiany nagłego ciśnienia, przede wszystkim podczas lotu samolotem, nurkowania lub wjazdu w góry. W takich sytuacjach dochodzi do barotraumy – powolnego wzrostu albo spadku ciśnienia w uchu środkowym, co w efekcie wywołuje uczucie zatkania.

Woskowina, choć pełni rolę ochronną, może się nagromadzić w dużej ilości i mechanicznie zablokować przewód słuchowy, wywołując podobne objawy – stłumione słyszenie, uczucie pełności, a czasami nawet zawroty głowy . Rzadziej spotykanymi przyczynami są ciała obce u dzieci czy patologie takie jak neuropatia słuchowa lub guzy – te wymagają pilnej diagnostyki.

Typowe objawy i diagnoza

Osoba cierpiąca na uczucie zatkanych uszu zwykle sygnalizuje trudność w odbiorze dźwięków, szumy, trzaski, a czasem ból ucha. Towarzyszyć temu może uczucie „kliknięcia” podczas przełykania albo ziewania. U dzieci często można obserwować pociąganie za ucho czy wycofywanie się z aktywności z powodu dyskomfortu w trakcie głośniejszych dźwięków.

Rozpoznanie rozpoczyna się od dokładnego wywiadu oraz badania otoskopowego. Ocenia się czy nie doszło do perforacji ( uszkodzenia ) błony bębenkowej. Badanie pozwala ocenić, czy w uchu znajduje się płyn tj. czy występuje wysiękowe zapalenie ucha środkowego. Jeśli objawy utrzymują się albo nawracają, wskazane są testy słuchu, pomiary ciśnienia, a czasem badania obrazowe (rezonans lub CT), by wykluczyć poważniejsze schorzenia lub anatomię predysponującą.

Ból ucha - postępowanie domowe i zachowawcze

Zatkanie uszu, gdy jego źródłem jest zaburzenie drożności trąbki słuchowej w przebiegu przeziębienia, alergii czy zmian ciśnienia, można w większości przypadków złagodzić prostymi metodami. Otwieranie trąbki ułatwia żucie gumy, połykanie, ziewanie, a podczas lotu czy jazdy stosowanie manewrów takich jak Valsalva czy Toynbee jest bardzo skuteczne. Pierwszy z nich polega na wzięciu głębokiego wdechu, zatkaniu nosa i delikatnym wydmuchiwaniu przy zamkniętej jamie ustnej, aż poczuje się charakterystyczne „pstryknięcie” w uchu . W przypadku bogatego wydzielania śluzu pomocne bywają inhalacje parowe, gorący prysznic lub nawilżacze powietrza, które wspierają drożność dróg oddechowych.

Warto również sięgnąć po dostępne bez recepty preparaty. Donosowe spraye kroplowe na bazie xylometazolinu łagodzą przekrwienie i pomagają przy alergiach, a leki obkurczające naczynia szybciej przywracają przepływ powietrza, choć należy je stosować nie dłużej niż pięć dni. Dodatkowo środki przeciwbólowe jak ibuprofen lub paracetamol łagodzą dyskomfort. W przypadku nadmiernej woskowiny, do przywrócenia prawidłowego przewodzenia dźwięków wystarczy odetkać ucho zatkane woskowiną, stosując choćby oliwę, olej mineralny lub specjalistyczne krople, które skutecznie rozmiękczają wosk, umożliwiając delikatne wypłukanie wodą o temperaturze ciała. Prawidłowa higiena uszu zmniejsza ryzyko jego zatkania.

Kiedy konieczna jest wizyta u lekarza?

Jeśli objawy nie ustępują po stosowaniu domowych metod przez dwa tygodnie lub towarzyszą im objawy takie jak ropna wydzielina, gorączka, silny ból, nagłe pogorszenie słuchu, zawroty głowy, nudności, wskazane jest jak najszybsze zgłoszenie się do laryngologa. Alarmującymi sygnałami są także silny, pulsujący ból, zwłaszcza jednostronny, a także występowanie gorączki podwyższającej temperaturę ciała 38 °C, sugerującej infekcję bakteryjną. Ponadto niezbędnie jest zwrócenie uwagi na jażdy płyn wypływający z ucha, który może oznaczać perforację błony bębenkowej lub stan zapalny.

Taka ocena umożliwia pełniejszą diagnostykę przez mikroskopowe badanie, ocenę słuchu, tympanometrię, a także — w razie potrzeby — skierowanie na badania takie jak tomografia komputerowa lub rezonans.

Specjalistyczne leczenie trąbki słuchowej

W przypadkach przewlekłej dysfunkcji, jak niedrożność trąbki słuchowej, gdy uczucie pełności w uchu jest uporczywe lub nawraca pomimo leczenia zachowawczego, wykonuje się zabieg myringotomii, polegający na nacięciu błony bębenkowej i usunięciu zgromadzonego płynu. Jednocześnie anatomia trąbki słuchowej pozwala na założenie rurki wentylacyjnej, która wentyluje ucho przez 6–12 miesięcy, po czym naturalnie wypada. Alternatywnie coraz więcej ośrodków oferuje balonoplastykę trąbki Eustachiusza, czyli dilatację balonową tejże trąbki, co pozwala trwale przywrócić przepływ powietrza.

W niektórych przypadkach usuwa się polipy, uwalnia przewody nosowe lub zaleca się leczenie antyalergiczne. W razie stwierdzenia infekcji bakteryjnej stosuje się antybiotykoterapię miejscową lub ogólnoustrojową. U osób z patologicznym otwarciem trąbki słuchowej, leczenie polega najczęściej na ograniczeniu przyczyn takich jak nagła utrata wagi, nadmierne odwodnienie czy stosowanie środków odwadniających.

Zasady czyszczenia uszu

Aby zmniejszyć ryzyko nawrotów, warto przestrzegać zasad profilaktyki. Należy unikać wkładania patyczków do uszu, regularnie utrzymywać wilgotność powietrza, osuszać uszy po kąpieli lub pływaniu i leczyć alergie. W czasie podróży, zwłaszcza lotów, dobrze jest używać specjalnych filtrujących zatyczek do uszu, żuć gumę i wykonywać manewry wyrównujące ciśnienie.

Uczucie zatkanych uszu to najczęściej wynik czasowego zaburzenia funkcji trąbki Eustachiusza, często wtórnie towarzyszącego infekcjom, alergiom lub zmianom ciśnienia. W większości przypadków skuteczne są domowe sposoby – manewry wyrównujące ciśnienie, inhalacje, leki dostępne bez recepty i ostrożne usuwanie woskowiny. Jeśli jednak objawy są trudne, długotrwałe lub towarzyszy im ból albo zaburzenia słuchu, niezbędna jest konsultacja laryngologiczna. W najtrudniejszych przypadkach dostępne są procedury specjalistyczne takie jak myringotomia z rurką wentylacyjną lub balonoplastyka.